scroll
ΦΥΤΩΝ ΙΣΤΟΡΙΕΣ
Αθάνατος
Agave americana
Η Agave americana ήρθε στην Ευρώπη τον 15ο αιώνα. Λέγεται ότι ο Χριστόφορος Κολόμβος ήρθε σε επαφή με το φυτό κατά το πρώτο του ταξίδι στον Νέο Κόσμο το 1492 και το μετέφερε στην Ευρώπη το 1493. Βοτανικά, περιγράφεται πρώτη φορά από τον Κάρολο Λιναίο το 1753 στο έργο του Species Plantarum, όπου δίνεται και η λατινική του ονομασία. Το φυτό εγκλιματίστηκε άριστα στη νότια Ευρώπη και επεκτάθηκε. Σήμερα, είναι χαρακτηριστικό φυτό του μεσογειακού τοπίου. Στην Ελλάδα, η κοινή του ονομασία είναι «αθάνατος». Στην Κεφαλονιά, απαντάται σε πολλές περιοχές και χαρακτηριστική και εντυπωσιακή είναι η παρουσία του γύρω από το Κάστρο του Αγίου Γεωργίου.
Η λατινική ονομασία του φυτού, Agave, προέρχεται από την ελληνική μυθολογία. Η Αγαύη ήταν κόρη του Κάδμου και αδερφή της Σεμέλης, της μητέρας του Διονύσου. Ο γιος της, Πενθέας, έγινε βασιλιάς των Θηβών, τον οποίο και σκότωσε η ίδια, ευρισκόμενη σε έκσταση, επειδή εκείνος δεν επέτρεπε τη λατρεία του Διονύσου στην πόλη των Θηβών.
Οι Αζτέκοι στην Κεντρική Αμερική θεωρούσαν τα φυτά αυτά δώρο Θεού. Άλλωστε, από το είδος Agave tequilanaπαράγεται η τεκίλα το διάσημο αλκοολούχο ποτό του Μεξικού, ενώ από πολλά διαφορετικά είδη Αγαύης μπορεί να παραχθεί το αλκοολούχο ποτό μεσκάλ. Επίσης υπήρχε και χρηστική αξία, αφού μετά από επεξεργασία των φύλλων έφτιαχναν σχοινιά.
Στην Κεφαλονιά, οι γυναίκες των κατώτερων κοινωνικών τάξεων που κατοικούσαν στο Κάστρο του Αγίου Γεωργίου, όταν ήταν η πρωτεύουσα του νησιού, σε μια παρατεταμένη περίοδο έλλειψης πρώτων υλών, άρχισαν να χρησιμοποιούν τα φύλλα του αθάνατου. Μετά από πολύωρη επεξεργασία, διαχώριζαν τους ιστούς των μεγάλων σε ηλικία φύλλων και έφτιαχναν κλωστές, τις οποίες είτε χρησιμοποιούσαν για μπαλώματα είτε δημιουργούσαν σχοινιά, τις λεγόμενες «σπαρτσίνες», που χρησίμευαν κυρίως για δεσίματα τενεκέδων και τσουβαλιών στα σαμάρια των γαϊδουριών. Οι γυναίκες αυτές συνήθιζαν να κεντούν με λεπτές κλωστές για να δημιουργούν ρούχα και δαντέλες, που παράγγελναν οι αριστοκρατικές οικογένειες. Μην έχοντας πρόσβαση σε κλωστές, λόγω αποκλεισμού του λιμανιού του Αργοστολίου, χρησιμοποίησαν την κλωστή του αθάνατου για τα εργόχειρά τους και συγκεκριμένα εργάστηκαν πάνω σε δύο μοτίβα: το τριανταφυλλάκι και τη σπείρα. Μαρτυρίες αναφέρουν ότι οι δημιουργίες από αθάνατο συνεχίστηκαν μέχρι τα τέλη του προηγούμενου αιώνα, ιδιαίτερα στην περιοχή της Λειβαθούς, όπου οι ντόπιοι θυμούνται ακόμα και παπούτσια από αθάνατο.
Τα πανέμορφα κεντήματα από αθάνατο αποτελούν παγκόσμια πρωτοτυπία και ανήκουν στην πολιτισμική παράδοση της Κεφαλονιάς. Μπορείτε να τα θαυμάσετε από κοντά στο Χαροκόπειο Εργαστήριο, το οποίο με το έργο του, προσπαθεί να διασώσει αυτή την τέχνη.
Ο «αθάνατος» είναι παχύφυτο και όχι κάκτος, όπως πολύς κόσμος πιστεύει. Ανθίζει και καρποφορεί μόνο μία φορά, δημιουργώντας μία πολύ ψηλή και εντυπωσιακή ταξιανθία. Αυτό συμβαίνει συνήθως μετά από 10-20 χρόνια ανάπτυξης και εξαρτάται από το μικροκλίμα της περιοχής. Τα άνθη του είναι ερμαφρόδιτα, δηλαδή έχουν αρσενικά και θηλυκά όργανα, και επικονιάζονται από νυχτόβια λεπιδόπτερα, νυχτερίδες, κολυμπρί και μέλισσες. Επίσης, είναι εύοσμα και κιτρινοπράσινα. Το φυτό πεθαίνει μετά την ωρίμανση των καρπών, αφήνοντας όμως πίσω του μικρά νέα φυτά που αναπτύσσονται από παράπλευρους βλαστούς, και με την έννοια αυτή δεν πεθαίνει ποτέ. Είναι πολύ πιθανό για τον παραπάνω λόγο να πήρε την ονομασία «Αθάνατος».
